مقاله ای که هم اکنون مطالعه می کنید سعی دارد به مفهوم کلی و نحوه لوله گذاری پلی اتیلن با عملکرد طولانی مدت لوله های کار گذاشته شده در زیر زمین بپردازد. همچنین اصطلاحات و مفاهیم مربوط به لوله گذاری پلی اتیلن مورد بحث قرار خواهند گرفت که این موارد شامل دستورالعمل های اساسی در مورد طراحی ترانشه و قرار دادن لوله های PE می باشد. همچنان با شرکت توسن صنعت آپادانا در تولید و ارائه انواع لوله های پلی اتیلن ، لوله آبیاری ، نوار آبیاری و لوله دریپردار همراه باشید.

اصطلاحات مربوط به لوله گذاری

در شکل زیر موادی که یک لوله مدفون را پوشش می‌دهد و مربوط به ترانشه لوله است، نشان داده شده است. منظور از ترانشه لوله گذاری در واقع کانالی است که با توجه به نقشه ها و مسیرهای مشخص شده به منظور قرار دادن لوله ها، اتصالات و متعلقات آن راه ایجاد شده است.

لایه های مختلفی که در شکل بالا در اطراف لوله قرار گرفته اند به شرح زیر است:

Embedment یا لايه پوشا:

این بخش اطراف لوله را به طور کامل مي پوشاند و با سطح خارجي لوله تماس مستقیم دارد. لایه پوشا از چندین لايه دیگر تشكيل می شود. وظایف کلی این بخش انتقال بار و جلوگيري از تغيير شكل لوله است.

Foundation یا بستر:

اگر خاك طبيعي كف ترانشه در ایجاد سطح مناسبي جهت لايه زيرين ناتوان باشد این لایه در نظر گرفته می شود.

Bedding یا لايه زيرين :

لايه زیرین به منظور تراز نمودن كف ترانشه ايجاد مي شود.

Haunching یا لايه كناري :

لايه کناری كه در نيمه پایيني لوله ايجاد مي شود و وظيفه انتقال بارهاي وارده را بر عهده دارد. دقت کنید كيفيت مصالح مصرفي و چگونگي اجراي اين لايه نقش مهمي در كنترل تغيير شكل لوله هاي پلي اتيلن خواهد داشت.

Primary Initial Backfill یا خاك ريزي اصلي اوليه :

در شرایط معمولی ارتفاع منطقه خاك ريزي اصلی اولیه تا ۷۵ درصد قطر لوله خواهد بود ولی در شرایطی كه لوله پایين تر از سطح آب زيرزميني قرار داشته باشد حداقل تا ۱۵ سانتي متر روي لوله پوشانده می شود، در واقع این لایه به عنوان تكيه گاه اوليه در برابر تغيير شكل هاي جانبي عمل مي كند.

Secondary Initial Backfill یا خاك ريزي اصلي ثانويه :

این لايه با توزيع نيروهاي سربار، از هر گونه اثرات ناشي از خاك ريز نهایي جلوگیری می کند.

Final Backfill یا خاك ريز نهایي :

از مصالح  باقی مانده در محل براي اجراي لايه خاك ريز نهایي استفاده می شود و در آخر این لایه متراكم مي شود. این لایه اثر کمی  بر روي لوله هاي انعطاف پذير می گذارد اما باید توجه کنید براي جلوگيري از تاثيرات منفی بارهاي متمركز بر روي لوله مي بايست از نخاله هاي ساختماني، مصالح همراه با مواد آلي و تخته سنگ هاي بزرگ در این مرحله استفاده نشود تا  رفت و آمد و تردد وسايط نقليه از روي ترانشه مشکلی به همراه نداشته باشد.

در هنگام لوله گذاری پلی اتیلن ممکن است زمین عملیاتی یکی از انواع زیر باشد:

زمین سنگی : جهت کندن زمین سنگی از مواد سوزا و منفجره و یا ماشین آلات سنگین مانند بولدوزر با قدرت بیش از ۳۰۰ اسب بخار استفاده می شود.

زمین ریزشی : برای کندن زمین ریزشی از تمهیدات خاصی مثل چوب بست یا سپرکوبی استفاده می شود. روش دیگر این است که ترانشه با شیب مناسبی که از ریزش خاک جلوگیری می کند حفر گردد.

زمین معمولی : این نوع زمین خارج از تعاریف دیگر زمین هاست و تمهیدات خاصی نیاز نخواهد داشت.

توجه داشته باشید در شرایط عبور از زمین های لجنی و یا زمین های بسیار خورنده و نامناسب و یا حتی عبور لوله از داخل تونل ها و از روی رودخانه ها و نهرها لوله باید بر روی پایه مناسب نصب شود که جزئیات آن بر اساس مشخصات طرح خواهد بود.

لازم به ذکر است با توجه به اهمیت زیادی که خاک ریز و اطراف لوله های پلی اتیلن و همچنین نوع بسترسازی مناسب برای موقعیت های کاری مختلف دارد بنابراین باید به تمامی محدودیت های موجود دقت کرد و در هنگام بسترسازی توصیه های مربوطه را به کار گرفت چرا که در هنگام لوله گذاری پلی اتیلن فروریختگی ترانشه ممکن است در هر خاکی اتفاق بیفتد و همین اتفاق سالیانه منجر به مرگ تعدادی از کارگران می شود به همین منظور در حفاری‌های بدون مهار باید در تنظیم زاویه ‌ای ایمن برای شیب ترانشه دقت زیادی شود.

حریم خط لوله نیز باید به گونه ای باشد که بتوان به آسانی لوله را ریسه نمود و ماشین آلات لوله گذاری بتوانند به راحتی تردد کنند و کلیه فعالیت های مربوط به لوله گذاری به راحتی  صورت گیرد. کارهای مقدماتی و آماده سازی قبل از لوله گذاری شامل نقشه برداری و پیاده سازی مسیر لوله گذاری، تمیزکاری، تسطیح و آماده سازی حریم، حمل مصالح لوله و متعلقات، انبارکردن مصالح، حمل لوله و متعلقات به جای کار  و ریسه کردن آنها و در آخر  نصب لوله و متعلقات است. در مرحله های مربوط به  لوله گذاری پلی اتیلن نیز فعالیت هایی نظیر حفاری ترانشه، دپوی خاک، خاک ریزی مجدد، حمل خاک اضافی و در نهایت انجام آزمایشات هیدرولیکی انجام می شود. در ادامه به نکات مختصری از مراحل لوله گذاری پلی اتیلن می پردازیم.

لوله گذاری را باید در پایین دست آغاز کرد به این صورت که لوله آماده شده، در مجرای گود شده در زمین دست نخورده و یا خاک ریز، قرار داده می شود. دقت کنید که بدنه لوله باید در تمام طول لوله با کف ترانشه تماس کامل داشته باشد و به هیچ وجه نباید وزن لوله توسط اتصالی ها به بستر وارد شود. به این منظور باید در محل اتصالی ها خاک برداری اضافی برای آماده سازی فضای لازم صورت گیرد.

لوله باید بر اساس مسیر و مقدار شیب کف نشان داده شده در نقشه های اجرایی نصب شود که حداقل شیب لوله ۲ درصد می باشد و در مواردی که باید در قوس نصب شود مقدار انحراف مجاز از مسیر بایستی با توجه به قطر، نوع لوله و کارخانه سازنده مشخص گردد و انحراف از مسیر باید بعد از اتصال کامل لوله ها در مسیر مستقیم صورت گیرد.

در شرایطی که لوله گذاری در کانالی با شیب تند صورت می گیرد برای پیشگیری از حرکت و فرار لوله ها بر اساس بارهای خارجی، لازم است لوله ها توسط عوامل نگهدارنده عمود بر مسیر خط لوله یا همان وادار ثابت شوند که انتخاب نوع و فواصل وادارها باید طبق نقشه های اجرایی باشد. همچنین در خطوط لوله های تحت فشار در محل اتصالی ها، شیرها، زانویی ها، سه راهی ها و تبدیل ها در مسیر جریان تغییر ایجاد می شود و منجر به جابه جایی و حرکت لوله ها خواهد شد بنابراین به منظور جلوگیری از حرکت لوله ها و اتصالی ها  باید از تمهیدات خاصی  مثل ساخت بلوک ضربه گیر و یا میل مهار استفاده شود.

بعد از پایان کلیه مراحل های مربوط به لوله گذاری در انتها برای اطمینان خاطر  از درستی کار و مناسب بودن کلیه اجزا نظیر لوله، شیر و دیگر متعلقات به کار گرفته شده و تست تحمل فشار لازم توسط تمامی قسمت های خط لوله و همچنین مطمئن شدن از عدم نشت آب به مقدار بیش از حد مجاز، یک سری آزمایشات هیدرولیکی انجام خواهد گرفت.